Aktualne problemy prawa karnego Unii Europejskiej – konferencja w INP PAN z udziałem profesorów KPSW
- Szczegóły
- Utworzono: 23 wrzesień 2021
22 września 2021 r. odbywała się ogólnopolska konferencja naukowa pt. „Aktualne problemy prawa karnego Unii Europejskiej”. Jej organizatorem był Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk oraz Polskie Towarzystwo Prawa Karnego. W konferencji wziął udział prof. KPSW dr hab. Czesław Kłak, Prorektor ds. Rozwoju i Współpracy Instytucjonalnej oraz Kierownik Katedry Kryminologii, Kryminalistyki, Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Nauk Penitencjarnych KPSW w Bydgoszczy, który wygłosił referat nt. Wykładnia pojęcia „dużej ilości narkotyków” w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej a odpowiedzialność karna z art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii.
W swym wystąpieniu Profesor wskazał, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE) w wyroku z dnia 11 czerwca 2020 r., C-634/18 uznał, że art 4 ust. 2 lit. a decyzji ramowej 2004/757 ustanawiającej minimalne przepisy określające znamiona przestępstw i kar w dziedzinie nielegalnego handlu narkotykami w związku z jej art. 2 ust. 1 lit. c, a także art. 20, 21 i 49 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie kwalifikowało jako przestępstwo posiadanie „znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych” zarówno w celu konsumpcji własnej, jak i w celu nielegalnego handlu narkotykami, wykładnię tego pojęcia pozostawiając jednak każdorazowo ocenie sądów krajowych, pod warunkiem że wykładnię tę można racjonalnie przewidzieć. TSUE uznał, że pojęcie „znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych”, które jest w polskim systemie prawa odpowiednikiem pojęcia „dużej ilości narkotyków”, o którym mowa w przywołanej decyzji ramowej, należy rozpatrywać w kontekście zasady ustawowej określoności czynów zabronionych, z której wynika że ustawa powinna jasno określać czyny zabronione i kary, którymi są one zagrożone. Zdaniem TSUE warunek ten jest spełniony, jeśli zainteresowany na podstawie treści przepisu, a także, w razie potrzeby, na podstawie wykładni dokonanej przez sądy, jest w stanie określić, jakie działania i zaniechania grożą pociągnięciem go do odpowiedzialności karnej. Jak podkreślił Profesor w ramach swego referatu, w odniesieniu do polskiego systemu prawnego w orzecznictwie brak jest jednolitości odnośnie do rozumienia pojęcia „znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych”, w tym odnośnie do tego, jakie kryteria należy stosować przy wykładni tego pojęcia, co powoduje że nie jest możliwe w oparciu o wykładnię sądową ustalenie ram odpowiedzialności karnej z art. 62 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Jego zdaniem przemawia to za koniecznością wprowadzenia takich zobiektywizowanych kryteriów do ustawy, co pozwoli na dokonywanie zindywidualizowanych ocen przez sądy, ale w wyraźnych ramach ustawowych. Przyjęcie takiego rozwiązania umożliwi spełnienie wymogu „przewidywalności” wykładni, wskazanego przez TSUE, kryteria oceny wynikać będą bowiem z ustawy, możliwe będzie zatem określenie (ustalenie, „przewidzenie”) tych sytuacji, w których występuje „znaczna ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych”.
W swym wystąpieniu Profesor odniósł się również – w ramach głosu w dyskusji – do prowadzonych przez siebie badań, dotyczących praktyki stosowania ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, wskazując na „regionalizmy” w jej stosowaniu, co – Jego zdaniem – pozostaje w sprzeczności z wymogiem pewności prawa i nie buduje zaufania do państwa.
W programie konferencji znalazło się również wystąpienie prof. KPSW dr hab. Katarzyny Kaczmarczyk – Kłak, kierownika Katedry Prawa Porównawczego i Prawa Pracy KPSW w Bydgoszczy nt. Pojęcie „osoby prawnej” w związku z uznawaniem i wykonywaniem kar o charakterze pieniężnym nałożonych na osoby prawne w świetle wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 4 marca 2020 r., C-183/18.
We wskazanym wyroku TSUE uznał, że pojęcie „osoby prawnej” występujące w szczególności w art. 1 lit. a) i art. 9 ust. 3 decyzji ramowej Rady 2005/214/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do kar o charakterze pieniężnym, zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r., należy interpretować w świetle prawa państwa wydania orzeczenia nakładającego karę o charakterze pieniężnym. Uznał on również, że decyzję ramową 2005/214, zmienioną decyzją ramową 2009/299, należy interpretować w ten sposób, że nie nakłada ona na sąd państwa członkowskiego obowiązku odstąpienia od stosowania przepisu prawa krajowego niezgodnego z art. 9 ust. 3 decyzji ramowej 2005/214, zmienionej decyzją ramową 2009/299, ponieważ przepis ten nie wywiera skutku bezpośredniego. Sąd odsyłający jest jednak zobowiązany do dokonywania, w największym możliwym stopniu, wykładni zgodnej prawa krajowego, tak by zapewnić osiągnięcie rezultatu zgodnego z celem realizowanym przez decyzję ramową 2005/214, zmienioną decyzją ramową 2009/299. Tym samym TSUE uznał, że możliwe jest wykonanie kary o charakterze pieniężnym, nałożonej na osobę prawną mimo tego, że prawo danego państwa członkowskiego nie przewiduje odpowiedzialności karnej osób prawnych, ale jednocześnie wyraźnie wskazał, że to do sądu państwa członkowskiego należy zbadanie, czy taka wykładnia pojęcia „sprawcy” jest w danym systemie prawnym możliwa, tj. czy w pojęciu „sprawcy” w świetle regulacji krajowych dotyczących wykonania kar o charakterze pieniężnym mieści się „osoba prawna”. TSUE zaznaczył przy tym, że taka wykładnia nie prowadziłaby do ewentualnego zaostrzenia odpowiedzialności osób prawnych, ponieważ zakres tej odpowiedzialności jest określony przez prawo państwa wydającego. Zdaniem Profesor Katarzyny Kaczmarczyk – Kłak polski sąd, dokonując wykładni pojęcia „sprawca”, którym posłużono się w art. 611ff § 1 k.p.k., zobowiązany jest uwzględnić cel realizowany przez wskazaną decyzję ramową Rady 205/2014/WSiSW, zaś pojęcie to nie może być rozumiane tak samo, jak na gruncie kodeksu karnego, lecz należy je interpretować w ten sposób, że odnosi się do jednostki, na którą została nałożona prawomocna kara o charakterze pieniężnym, niezależnie od tego, czy chodzi o „osobę prawną”, czy o osobę fizyczną. Wykładnia ta nie pozostaje w sprzeczności z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP, nie oznacza bowiem wprowadzenia do polskiego porządku prawnego odpowiedzialności karnej „osób prawnych”.
